Artykuł próbuje skonceptualizować społeczną i strukturalną zmianę, którą przeszły samorządy zawodowe w czasie transformacji systemowej. Po pierwsze, omówiona zostaje sytuacja samorządów zawodowych sprzed zmiany systemowej, włączając w to ich likwidację na początku rządów komunistycznych, jak również początek ich odnowy na koniec tych rządów, co zostaje opisane jako pierwsza fala rozwoju samorządności zawodowej. Wyjaśnione zostają zarówno przyczyny likwidacji, jak i powrotu do samorządów zawodowych w okresie komunizmu. Następnie opisana zostaje druga fala rozwoju, obejmująca pierwsze lata po upadku komunizmu aż do przyjęcia Konstytucji z 1997 r., która uregulowała status samorządów zawodowych jako części społecznej konstytucji. Trzecia fala rozwoju samorządów zawodowych, która trwała do 2001 r., przepowiadała konflikt opisany na końcu artykułu między dwoma rodzajami rozumienia, czym są samorządy zawodowe i jaką rolę powinny odgrywać (bardziej skoncentrowanym na społecznej konstytucji i bardziej skoncentrowanym na argumentach efektywnościowych). Argumentuje się, że od 2001 r. samorządy zawodowe są traktowane raczej w perspektywie zapewnienia efektywności rządzenia (a często – jako coś, co w tym rządzeniu przeszkadza), a nie jako wyraz społeczeństwa obywatelskiego.