Krytyka Prawa. Niezależne studia nad prawem
Skarga kolonów z obszaru saltus Burunitanus na nadużycia prokuratora i generalnego dzierżawcy oraz odpowiedź cesarza Kommodusa z roku 182 n.e. Przyczynek do sytuacji prawnej kolonów w państwie rzymskim II w. n.e.
Mazowiecka Agencja Energetyczna Sp. z o.o.
Abstrakt
Artykuł przedstawia analizę inskrypcji z II w n.e. wyrytej na tablicy z brązu znalezionej w Suk el-Khmis w Afryce Północnej. Zawiera ona skargę kolonów z obszaru saltus Burunitanus do cesarza Kommodusa na nadużycia prokuratora i generalnego dzierżawcy. Tekst jest źródłem wiedzy o warunkach pracy i sytuacji kolonów pracujących w dobrach cesarskich w Afryce Północnej (prowincja Africa proconsularis) oraz jednym z najbardziej wnikliwych źródeł informacji o organizacji i zarządzaniu prowincjami rzymskimi w okresie cesarstwa. Koloni byli drobnymi dzierżawcami ziemi, którzy na podstawie umowy locatio conductio uprawiali ziemię, pobierali pożytki oraz płacili rentę dzierżawną. Początkowo byli osobami zupełnie wolnymi, posiadającymi obywatelstwo rzymskie i cieszącymi się ogólnym zaufaniem właścicieli ziemskich. Z czasem ich sytuacja uległa pogorszeniu, częste były nadużycie w stosunku do nich. Jeden z takich przypadków opisuje skarga. Jest ona świadectwem czasów, gdy kolonii mieli jeszcze silną i samodzielną pozycję opartą w znacznej mierze na wolności osobistej.