W niniejszej publikacji autorzy badają prawny charakter wojen, przyglądają się genezie wojny, pokrótce omawiają jej konwencje, jak również identyfikują cel, założenia, przyczyny i skutki wraz z konsekwencjami wojskowej agresji Rosji w dniu 24 lutego 2022 roku. Dają świadectwo wojennej agresji przeciwko Ukrainie i określają zagrożenia, jakie to za sobą niesie dla powojennego prawa i porządku. Celem artykułu jest określenie tła, podstaw i charakteru wojny, którą Federacja Rosyjska rozpoczęła przeciwko Ukrainie 24 lutego 2022 roku, w kontekście konfrontacji z wartościami demokracji Zachodu.
Do zbadania poruszonych kwestii zastosowano metody historyczno-prawną, dialektyczną, porównawczo-prawną i systemowo-strukturalną, jak również metody opierające się na logice formalnej (indukcja i dedukcja, analiza i synteza, abstrakcja i konkretyzacja, itd.). Zastosowanie tych metod wiąże się z przekrojowym cha rakterem naukowym.
Wojny towarzyszyły ludzkości przez cały okres trwania jej historii. Od XVII wieku położono teoretyczne fundamenty pod prawo wojenne, które od XIX wieku jest chronione międzynarodowymi ustawami i zwyczajami dotyczącymi prowadzenia wojny (konwencje genewskie, konwencje haskie itd.), tym samym tworząc
międzynarodowe prawo humanitarne. Po II wojnie światowej wspólnota międzynarodowa ocenia naruszenia tego prawa nie mniej surowo niż samą wojnę. Niniejsza praca kwestionuje cele, przyczyny, warunki oraz pośrednie konsekwencje
wojny wytoczonej Ukrainie przez Federację Rosyjską. Oczywiście agresja wojskowa i rosyjska inwazja 24 lutego 2022 roku wyznaczyły początek de facto wojny, którą rosyjski urzędnik oficjalnie określił konkretnie jako „specjalną operację wojskową”, zamiast nazwać sprawę po imieniu, po to, żeby uniknąć odpowiedzialności prawnej za zbrodnie popełnione w Ukrainie. Autorzy analizują agresywny charakter tej wojny po stronie Federacji Rosyjskiej, pokazują liczne naruszenia konwencji prawa międzynarodowego przez rosyjskie siły zbrojne podczas inwazji oraz na tymczasowo okupowanych terenach Ukrainy. Podkreślają też, że prawo wojenne zawsze zastępowano podpisaniem traktatu pokojowego i stosownych umów międzynarodowych, co wiąże się z obowiązkiem surowej oceny politycznej, ekonomicznej i prawnej odpowiedzialności państwa, które złamało przepisy międzynarodowego prawa humanitarnego. W pracy omówione są kluczowe instytucje i narzędzia prawne, służące postawieniu władz Federacji Rosyjskiej przed sądem za zbrodnie popełnione w Ukrainie.
Do tej pory prezydent Ukrainy, Rada Najwyższa Ukrainy oraz Rada Ministrów Ukrainy zdołali skorzystać z uzasadnionych międzynarodowych mechanizmów prawnych, przede wszystkim z Międzynarodowego Trybunału Karnego i Rady Bezpieczeństwa ONZ, w celu oskarżenia Rosji o złamanie międzynarodowego prawa humanitarnego oraz popełnienie zbrodni wojennych w Ukrainie. Jednocześnie na terenach kraju, które są obecnie wyzwolone z okupacji armii rosyjskiej (Bucza, Hostomel, Irpień itd.), możliwe jest już wdrożenie specjalnego mechanizmu wymiaru sprawiedliwości, który opiera się na współpracy krajowych i międzynarodowych ekspertów: specjalistów, śledczych, prokuratorów i sędziów, w celu zebrania obiektywnych i bezstronnych dowodów poważnych naruszeń międzynarodowych praw i konwencji wojennych w Ukrainie. To oczywiste, że dla dzisiejszej Ukrainy ważne są zwycięstwo i sprawiedliwa kara za zbrodnie wojenne popełnione – i wciąż popełniane – na jej terytorium. Następstwo „nigdy więcej” z okresu II wojny światowej wymaga teraz, bardziej niż kiedykolwiek wcześniej, skutecznej gwarancji i ochrony.