Artykuł przedstawia problematykę wykorzystania głosów preferencyjnych w proporcjonalnym systemie wyborczym z otwartymi listami (OLPR). Reguły systemu warunkują, w jakim stopniu głosy wyborców są skuteczne, tzn. czy preferencje wyborców przekładają się na mandaty przedstawicielskie. W systemie OLPR „głosy zmarnowane” mogą dotyczyć zarówno reprezentacji partyjnej jak i reprezentacji personalnej wyrażającej często tożsamości terytorialne. Na przykładzie wyborów do Sejmu i organów samorządu terytorialnego w Polsce przedstawiona została analiza wykorzystania głosów preferencyjnych. W ciągu ostatnich 20 lat w wyborach sejmowych głosów oddanych na ostatecznych zwycięzców (zdobywców mandatów) było tylko nieznacznie więcej niż na przegranych; w przypadku wyborów samorządowych głosy oddane na kandydatów bez mandatu wyraźnie przeważały. Autorzy analizują dokładniej różnice pomiędzy wyborami, partiami i okręgami sejmowymi o różnych charakterystykach. Nieparametryczna analiza głosów preferencyjnych obserwuje się w mniejszych okręgach, o wysokim poziomie fragmentacji partyjnej oraz terytorialnej.