Krytyka Prawa. Niezależne Studia nad Prawem
On the Content of the Human Right to a Nationality
University of Lodz
Abstrakt
Zgodnie z art. 15 ust. 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (PDPCz), „każdy człowiek ma prawo do posiadania obywatelstwa”. Choć cytowany przepis wygląda prosto, w istocie ustalenie jego treści nie jest zadaniem łatwym. Większość pozycji w literaturze koncentruje się na problemie bezpaństwowości, która była historycznym powodem włączenia prawa do obywatelstwa do PDPCz . Tymczasem podstawową tezą niniejszego artykułu jest stwierdzenie, że samo posiadanie obywatelstwa nie jest wystarczające do zagwarantowania wszystkich z nim związanych uprawnień. Aby to wykazać, po pierwsze, analizuję różnicę między pojęciami „narodowości” i „obywatelstwa”, ze szczególnym uwzględnieniem kulturowego komponentu tożsamości narodowej. Następnie przedstawiam rozumienie obywatelstwa jako „prawa do posiadania praw”. Na podstawie istniejących badań nad bezpaństwowością pytam, jakie wyzwania stoją przed osobami nieposiadającymi formalnego obywatelstwa żadnego państwa i pokazuję, że bycie obywatelem niektórych państw jest de facto równoznaczne z byciem bezpaństwowcem, jeśli chodzi o zakres posiadanych praw podstawowych. W konsekwencji, sugeruję, że (1) każde państwo-strona PDPCz powinno być gotowe do przyznania obywatelstwa tym osobom, których pierwotne obywatelstwo nie gwarantuje ochrony ich podstawowych praw; (2) osoby te powinna mieć możliwość uzyskania nowego obywatelstwa w kraju o maksymalnym podobieństwie kulturowym, z uwzględnieniem wydolności gospodarczej tego kraju; (3) uzyskanie nowego obywatelstwa może być uwarunkowane akceptacją norm kulturowych państwa przyznającego obywatelstwo.